'Wees geen meeloper, denk zelf!'
door Maarten Brand en Wilbert Teunissen
'Wees geen meeloper, denk zelf!'
In een grappig sociaal experiment zit een groep acteurs in de wachtruimte van een ziekenhuis. De acteurs hebben de opdracht om iedere keer als een bel klinkt, op te staan. Nietsvermoedende bezoekers van de wachtkamer gaan tussen de acteurs zitten en staan gek te kijken als de bel klinkt en iedereen eensgezind opstaan. Kijk vooral zelf ook even.
Wat gebeurt er na verloop van tijd? De in verwarring gebrachte bezoeker doet na enige tijd gewoon mee! Achteraf zei een deelnemer hierover: “Ik was erg verbaasd. Iedereen stond ineens op toen de bel ging, dus misschien dat dat moest…? Dus deed ik maar mee”. De behoefte om je als individu aan te passen aan de groep is oersterk, dat blijkt wel uit dit experiment.
Meedoen kan ook link zijn
Er is een duidelijk verband tussen jouw rol als leermeester en de acteurs in het wachtkamerexperiment. Neem morgen direct de proef op de som. Spreek met je collega’s af dat je bijvoorbeeld allemaal voordat je gaat zitten, drie keer op de tafel slaat. Geloof me, na even raar op gekeken te hebben doet jouw leerling braaf mee. Je leerling wil zeker niet uit de toon vallen.
Maar, je leerling kopieert ook gedrag dat onverstandig of zelfs gevaarlijk is. Wat je leerling ook op school heeft geleerd, jij en je collega’s zijn de échte rolmodellen, let daar maar eens op! Om die reden is het van belang dat jij als leermeester weet wat je doet en waarom je dat doet, want je leerling zal je in het begin zeker zonder er verder bij na te denken volgen.
Dat een leerling jouw gedrag volgt, is in veel gevallen niet zo erg. Als je je leerling instructie geeft over materialen of technieken, dan wil je graag dat de leerling precies doet wat jij vraagt. Maar wist je dat je dit gegeven ook doelbewust kan inzetten zodat je leerling gemakkelijker en zonder stress de verplichte onderdelen van de opleiding op zal pakken?
Meedoen doelgericht inzetten
Dat kopieergedrag van een leerling kan je inzetten bij BPV-opdrachten. Vanuit school krijgt de leerling precies te horen wat er met al die BPV-opdrachten, moet gebeuren. De BPV-meting tegen het einde van de opleiding vormt immers de basis voor het examen.
Maar een leerling, uitzonderingen daargelaten, laat al die theorie het liefst links liggen en gaat liever op de werkvloer aan het werk. Een leermeester vindt dit vaak heel prettig (lekker zo’n leerling die van aanpakken weet). Toch kan dit later grote gevolgen hebben.
Een leermeester maakt zich gewoonlijk niet zo druk over de BPV en de BPV-kaarten/-opdrachten (die heeft dat diploma al lang binnen). Maar wat nu als de leermeester, vanaf het hele begin van een leer-/werkstage, zich heel erg druk zou maken over de invulling van de BPV? Dan trekt de leermeester deze leerling vanzelf mee! Omgekeerd zie je dit vaak in de praktijk gebeuren: een leermeester die rustig afwacht en in de wachtkamer blijft zitten, z’n leerling komt gezellig naast hem/haar zitten. En er gebeurt vervolgens niks met die opdrachten… kostbare tijd gaat zo verloren doordat ze over en weer op elkaar aan het wachten zijn. Je leerling weet natuurlijk dat die BPV moet, maar als de leermeester geen aanstalten maakt, dan zal het ‘wel niet zo belangrijk zijn’. De oplossing: je een beetje zorgen gaan maken (de BPV vanaf het begin heel serieus nemen) en verstandig plannen helpt je leerling die BPV-opdrachten volgens plan af te ronden.
Uit de wachtstand komen
Wat kan je doen als leermeester zodat je leerling de belangrijke taken (zoals de BPV) ook echt zelfstandig gaat oppakken? Ik heb drie redenen voor je verzameld waarom jij jouw rol als leermeester erg serieus zou moeten nemen.
- Jij geeft het voorbeeld. Een leerling begeleiden betekent dat je, met je leerling, werkt aan diens zelf lerende, zelfsturende en zelf oplossende vermogens. Dus bij welke bel sta je op en bij welke blijf je zitten? Wat doe je wel en wat niet? Zorg als leermeester dat je dit helder op je netvlies hebt. Een leerling ziet vaak op tegen die ‘papierwinkel’ van de BPV en schuift die het liefst ver van zich af. Een doelgerichte leermeester neemt dan het initiatief, verdiept zich in wat er te komen staat voor de leerling en helpt met plannen.
- Je kweekt zelfvertrouwen. De leermeester creëert een veilige leer- en werkomgeving waarbinnen een leerling initiatief durft te nemen, en dus ook de ‘domme’ vragen durft te stellen. Daag de leerling uit om zelf bij iedere bel even na te denken; moet ik gaan staan of niet? Hoe sneller de leerling voor zichzelf durft te denken en te handelen in overleg met de leermeester, des te sneller deze ook taakvolwassen wordt. Dit zelfvertrouwen is essentieel voor het ontwikkelen van vakbekwaamheid.
- Je stimuleert kritisch denken: Doe eens een experiment, vertel je leerling dat hij/zij verantwoordelijk is voor een schilderopdracht en vraag vervolgens: “Hoeveel verf hebben we nodig denk je?, Wat moeten we meenemen uit de bus?, Wat gaan we eerst doen?, En wat dan?, Hoelang zijn we bezig met deze opdracht?, Wat denk jij?” Hoe vaker je leerling uitgedaagd wordt om zelf na te denken, des te minder zal je leerling jouw ‘blind’ volgen omdat jij het doet.
Zelf lerende, zelfsturende en zelfoplossende vermogens stimuleren
Zorg daarom dat je als leermeester heel goed weet wanneer je initiatief verwacht van je leerling, zodat deze niet ‘blind’ jou en je collega’s volgt (zonder eerst goed na te denken). Geef het goede voorbeeld door letterlijk op te staan wanneer het nodig is, maar ook eens te blijven zitten. In het begin zal de leerling eerst jou aankijken met een blik van ‘moeten we niet aan de slag?’
Stimuleer je leerling om zijn/haar eigen beslissingen te nemen. Zo kweek je (zelf)vertrouwen. Het wordt pas echt leuk als je leerling jouw gedrag ter discussie gaat stellen. Als dat lukt dan ben je als leermeester écht aan het opleiden. Je vormt zo een nieuwe generatie collega’s die hun leerlingen bewust maakt van ‘de bel en een wachtkamer’ en leert om z’n eigen beslissingen te nemen.
Tijdens de Leermeester 3.0-training van OnderhoudNL wordt volop aandacht besteed aan het uit de wachtkamer blijven van de leermeester. Want als jij als leermeester blijft zitten, dan zit je nooit alleen en verdoe je kostbare tijd; die van jou en van je leerling!