'Op vertrouwen kun je bouwen'

door Maarten Brand en Wilbert Teunissen

‘Leren van de storm’

Jaren geleden sprak ik met leermeester Johan, de begeleider van Marvin. Marvin, een grote jongen die graag in de sportschool rond hangt, was voor de vijfde keer in een maand te laat op het werk en Johan was er he-le-maal klaar mee. Iedere keer was er een nieuwe smoes en Johan was van plan om hem maar weg te sturen; “Zo kan ik toch niet werken mopperde hij; Marvin is een leuke gozer hoor, maar hij heeft niet de discipline die hier nodig is. Klaar mee; wegwezen!”

Moeilijk gesprek

Wat volgde was een moeilijk gesprek met Marvin, die uiteindelijk, na enig aandringen, schoorvoetend vertelde dat er weldegelijk een reden was waarom hij zo vaak te laat was. Hij moest thuis helpen als mantelzorger en vond het heel erg moeilijk om dat bij Johan aan te kaarten. Het liefst liep Marvin niet te koop met dingen van thuis en Johan is bovendien altijd druk en gehaast. Vind dan maar eens het juiste moment…. Hoe dan ook, na een paar keer een smoesje verteld te hebben raakte Marvin al snel verstrikt in zijn verhalen en Johan begon dat natuurlijk te merken; het klopte gewoon niet.

Had dat dan gezegd!

Toen het hoge woord eruit was bij Marvin, bleef er van de boosheid van Johan nog maar weinig over. Ze maakten afspraken over werktijden en Marvin kreeg tijd en ruimte om zijn thuissituatie en leerbaan beter te combineren. Johan was ook verbaasd: “Had dat gewoon gezegd, dan was het allemaal geen probleem geweest”, waarop Marvin aangaf dat hij dit gewoon moeilijk vond. “Je bent altijd druk en als je even tijd voor me hebt, dan gaat het over iets wat ik niet goed heb gedaan”.

Ik gebruik dit voorbeeld nog regelmatig om te laten zien dat begeleiding heel lastig is zonder écht contact en vertrouwen. En dat vertrouwen niet vanzelf uit de hemel komt vallen. Dat begint bij de coachende houding van … de leermeester!

De 4 A’s (basishouding van de leermeester)

Vertrouwen ontstaat bij de manier waarop de leermeester de tijd neemt voor én luistert naar de leerling. Wat doe je dan als leermeester?

• Aandacht hebben; neem de tijd voor je leerling
• Aansluiten: je stelt vragen en toont interesse in de belevingswereld van de leerling
• Accepteren: luister zonder oordeel naar de waarheid van je leerling, en vraag door
• Authentiek: wees jezelf, je leerling zal dan eerder open en eerlijk zijn.

3 tips voor een stevige vertrouwensband met je leerling

1. Vertrouwen als basishouding

In de bus naar huis een gesprek over de voortgang van BPV of een correctiegesprek houden, is niet handig. Dat is niet de plek waar je aan vertrouwen bouwt. Zorg daarom voor een rustige en vertrouwde omgeving. Laat je niet storen en neem de tijd voor je leerling. Focus daarbij op alles wat NIET met werk te maken heeft. Vraag hoe het gaat; hoe het weekend was; of hij nog gelachen heeft. En vergeet niet bewust te zeggen “Je hoort erbij” of “Ik vind het tof dat je er bent”. Voor jou is dat misschien heel vanzelfsprekend, maar dat hoeft het voor de leerling niet te zijn.

2. Vertrouwen werkt als een boemerang

Vertrouwen werkt als een boemerang: als je het geeft, komt het ook weer terug! Het gekregen vertrouwen voedt ook weer jouw vertrouwen in je leerling zodat die zich gewaardeerd en gezien voelt. …enzovoorts. Vertrouwen is natuurlijk geen lichtknopje dat je aan -en uitzet; het kost tijd en inzet. Hoe eerder je daarmee begint des te beter. De Onboarding met je leerling, het eerste gesprek, is een uitgelezen moment hiervoor. Daar leg je al een stevige basis voor de toon van jullie samenwerking. En beperk jullie contact niet tot de formele gesprekken; praat tussendoor en tijdens pauzes -over van alles en nog wat- met je leerling. Neem daarvoor het initiatief.

3. Vertrouwen kan je spiegelen

Een slimme techniek om een band op te bouwen met je leerling is door regelmatig te herhalen wat de ander zegt. Door dit te doen straal je uit dat jullie gelijkwaardig zijn en bouw je aan een vertrouwensband. Probeer maar eens om tijdens een gesprek de laatste drie woorden, of drie belangrijke termen, uit een verhaal van een leerling, te herhalen. Een leerling zegt bijvoorbeeld: “Ik vind die opdracht lastig”. Jij zegt dan “Je vindt die opdracht lastig?” Door woorden te spiegelen bouw je een onzichtbare verbinding met de leerling waardoor deze jouw begrip voelt, en zich nog meer naar jou zal openstellen. Zorg dat je tijd en energie steekt in de vertrouwensband met jouw leerling. Niet alleen om te voorkomen dat jouw leerling smoesjes gaat gebruiken, maar ook om te zorgen dat jouw leerling zich veilig genoeg voelt om eerlijk te zijn over hoe het gaat. Het scheelt tijd, frustratie en je maakt het een stuk leuker; voor de leerling én voor jezelf. 

Marvin heeft overigens zijn stage met vlag en wimpel afgerond en werkt nu al een paar jaar bij Johan. Hij is ondertussen zelf leermeester geworden!