'Foutje, bedankt...'
door Maarten Brand en Wilbert Teunissen
'Foutje, bedankt...'
Hoe moeilijk kan het zijn; als we een afspraak maken, dan doe je dat toch gewoon? Misschien herken je het wel: denk je dat je met je leerling hebt afgesproken dat hij alvast begint met schuren, terwijl jij de rest van je ploeg aan het werk zet. Kom je terug; zit hij rustig te wachten (op zijn telefoon) tot jij er ein-de-lijk bent. 'Oh, verkeerd begrepen, foutje bedankt!'
Rashomon effect
Wij snappen best dat je hier flink van baalt. Toch komt dit heel vaak voor. Zó vaak zelfs, dat dit verschijnsel een eigen naam heeft, namelijk het ‘Rashomon Effect’, vernoemd naar een Japanse film uit 1950. In die film draait het om één gebeurtenis die door iedere hoofdrolspeler compleet anders beleefd wordt. We geven een voorbeeld.
In trainingen leggen we het Rashomon effect vaak op deze manier uit. Ik sta dan als trainer voor mijn groep en zeg met een groots gebaar: “Stel je voor dat er hier tussen ons in een hele grote vissenkom staat. Gevuld met 1.000 liter water, rechts een ruïne en links een flinke hoeveelheid waterplanten. In de vissenkom zwemmen 20 goudvissen; ik zie ze zó voor me.” Zegt iemand tegenover me, aan de andere kant van die vissenkom: “Hoezo rechts een ruïne? Je bedoelt links! En die waterplanten staan rechts! Oh ja en die vissen zijn heel groot (want ze zwemmen allemaal aan mijn kant van de vissenkom)”. Aan mijn rechterhand zegt iemand anders: “Ik zie alleen maar waterplanten” en aan de andere kant ziet iemand alleen een ruïne en nergens een vis te bekennen. We hebben het over dezelfde vissenkom.
Zonder effect schilderen
Dit ‘Rashomon effect’ kan een fijne samenwerking vaak behoorlijk in de weg zitten. Want wat als je een leerling een kozijn een 2,5 beurt wilt laten geven van een woning op de 3e verdieping van een flat? Is het dan het linker kozijn naast de voordeur van de 4e woning na de liften aan de rechterkant? Huisnummer 42b? Je hoeft geen leerling te zijn om hier de draad helemaal kwijt te raken… Jij weet precies wat je bedoelt, je leerling zal door het ‘Rashomon Effect’ waarschijnlijk nog wel even moeten zoeken. Als hij het al vindt.
Drie tips
1-Vat samen wat je bedoelt
Het probleem ontstaat wanneer de leerling iets anders hoort uit jouw instructie, dan jij bedoelde. Daarbij komt dat jij als leermeester meestal aan een half woord genoeg hebt om je werk perfect af te leveren, terwijl jouw leerling al jouw ervaring en routine nog niet heeft en daardoor gemakkelijk even de kluts kwijt is. Dit voorkom je door de leerling te laten begrijpen wat je bedoelde met jouw instructie. Zeg daarom tot vervelens toe: “Wat ik dus bedoel is...”.
2-Vraag de leerling om afspraken samen te vatten
Laat de leerling aan het einde van ieder gesprek, in eigen woorden, aan jou vertellen wat de bedoeling precies is. Doe dit ook als je denkt dat het niet hoeft; je zult zien dat er vaak kleine, maar belangrijke interpretatieverschillen zijn. Die kun je tijdens dit gesprek direct rechtzetten.
3-Schrijf het op en maak je afspraak SMART
De allerbeste manier om jullie bedoelingen kraakhelder te maken is door ze samen op te schrijven. Zo begrijpen jij en jouw leerling precies wat er moet gebeuren. Na het gesprek is het een handig document om naar terug te verwijzen: ‘Dit spreken we af, zo gaan we het doen’.
Maak hier geen lang verhaal van en beschrijf de opdracht
- Specifiek (zo concreet mogelijk: beter nogmaals uitleggen dan één keer te weinig),
- Meetbaar (zo kan je beiden na afloop zien of het succesvol afgerond is),
- Acceptabel (besteed aandacht aan de simpele bevestiging van je leerling dat hij het niet alleen begrijpt maar er ook voor wil gaan),
- Realistisch (kan je leerling deze taak al uitvoeren?),
- Tijdgebonden (wanneer exact verwacht jij dat de leerling klaar is?).
Als je het slim aanpakt heb je geen onnodige ruis meer. Zo loopt het leertraject op rolletjes en houd je tijd over voor andere dingen. Een fijn gesprek over een leuke film bijvoorbeeld.